İş hayatının doğası gereği işverenler çalışanlarının işe başlangıçlarının devamında günden güne performanslarının üzerine ekleme yapmalarını, daha verimli olmalarını talep etmektedir. Ancak yine iş hayatının doğası gereği, bazen çalışandan kaynaklanmayan nedenlerle işçinin performansında düşüklük meydana gelebilmektedir. Bazense işverenler kendi çıkarları veya başkaca sebepler doğrultusunda çalışanının performans düşüklüğü olduğunu ileri sürerek iş akdini sona erdirebilmektedirler.
İşçinin Mesleki Yetersizliği (Performansı)
İş Kanunun 18. Maddesinin 1. Fıkrasında yer alan “işçinin yetersizliğinden” kaynaklanan nedenler geçerli bir fesih sebebidir.
Buna göre ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma gösterdiği niteliklerden beklenenden daha düşük performansa sahip olma; işe yoğunlaşmasının giderek azalması; işe yatkın olmama; öğrenme ve kendini yetiştirme yetersizliği; sık sık hastalanma: çalışamaz duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık, uyum yetersizliği, işyerinden kaynaklanan sebeplerle yapılacak fesihlerde emeklilik yaşına gelmiş olma halleri geçerli fesih nedenlerindendir. Bu gerekçe doğrultusunda işçinin mesleki yetersizliği (performansı) kural olarak geçerli fesih nedenidir.
Kanunun gerekçelerinde ifade olunan yetersizlikten kaynaklanan sebepler dışında, işçiyle yapılan iş sözleşmesi, işyeri personel yönetmeliği, kurumsal çalışma ilkeleri veya işyerine özgü performans değerlendirme kriterlerinde yer alan işçinin verimliliği ile ilgili beklentilerin karşılanması halinde de geçerli sebeple fesih uygulanabilir. Geçerli bir fesih için işçinin performans düşüklüğünün arızi değil sürekli olması gerekir.
Son Çare İlkesi
İş Kanununun 18.maddeye ilişkin gerekçesinde, örnekler gösterilerek işletmenin işyerinin ve işin gerekleri yapılacak fesihlerde feshi önleyebilecek şekilde işçiyi eğitime ya da başka işte çalıştırma gibi bazı yöntemlere başvurulması, işçinin uyarılması ve bunların yetersizliği halinde feshin SON ÇARE olarak uygulanması esasına yer verilmiştir.
Ayrıca SON ÇARE İLKESİ, işçinin performansı ve uyumu konularıyla sınırlı olarak uygulanabilmektedir. Yüksek Mahkeme geçerli bir feshin son çare olma ilkesi çerçevesinde yapılması gerektiğini belirtilmektedir, aksi takdirde feshi geçersiz saymaktadır.
İş Akdinin Feshinde Usul
İşçinin Uyarılması
İşveren yazılı uyarıyı, işçinin benzer işi görenlerden daha az verimli çalışması, performansı ve uyumu sorunları gibi değişebilir nitelikteki yetersizlikler söz konusu ise yapmak zorundadır. Bunlar dışında kalan işçinin kendisini geliştirmesi veya değiştirmesi mümkün olmayan konularda işverenin uyarıda bulunma zorunluluğu aranmamalıdır.
Feshin Yapılma Süresi
İşverenin hangi süre içinde sözleşmeyi feshedebileceği konusunda İş Kanununda herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Süreli fesihlerde fesih süresi bildiriminin, geçerli fesih nedeninin ortaya çıkmasından itibaren dürüstlük kuralına göre makul süre içinde yapılması uygun olacaktır.
Sözleşmenin Feshinde Usul
İş Kanunun 19. Maddesinin 1. Fıkrasına göre işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak zorundadır. Fesih bildiriminin yazılı şekilde yapılması bir geçerlilik koşuludur.
Fesih Nedeninin Açık veya Kesin Bir Şekilde Belirtilmesi
İş Kanunun 19. Maddesinin 1. Fıkrasına göre işveren fesih sebebini açık ve kesin şekilde belirtmek zorundadır.
İşçinin Savunmasının Alınması
İş Kanunun 19. Maddesinin 2. Fıkrasına göre hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışına veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez.
FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZ
Dava Açma Süresi
Fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.
SONUÇ:
Yukarıda açıklandığı üzere; ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışan, gösterdiği niteliklerden beklenenden daha az performans ile çalışan işçinin performans düşüklüğü nedeniyle iş akdini feshetmek geçerli nedendir. Genellikle işverenler performans düşüklüğü nedeniyle işe iade davalarında kaybetmektedirler. Bu bağlamda işverenlerin iş akdi fesihlerinin geçerli sebebe dayanması için; işçinin performans düşüklüğüne ilişkin savunması alınmadan performansa dayalı fesih yapılmamalı, işçi önceden uyarmalı, iş yerinin performans değerlendirme kriterleri önceden saptamış olmalı ve isçiye tebliğ etmiş olmalı. işveren feshi yazılı olarak nedenini açık ve kesin belirterek işçiye bildirmeli, işçinin performans düşüklüğünün sebebi işçinin kendisi mi yoksa dış etkenler mi araştırılmalı, işçinin performans düşüklüğü tespit edildiyse eğer öncelikle eğitim verilmelidir. Eğitim neticesinde de düzelmez ise yada eğitim kabul edilmez ise fesih gerçekleştirilmelidir ve en önemlisi fesih her zaman SON ÇARE olarak görülmelidir.
